Kluczową rolę w tym mechanizmie odgrywa dopamina – neuroprzekaźnik odpowiedzialny za poczucie przyjemności i motywację do powtarzania określonych działań. Gdy organizm doświadcza przyjemnego bodźca, np. jedzenia, kontaktu społecznego czy osiągnięcia sukcesu, mózg uwalnia dopaminę, wzmacniając chęć ponownego podjęcia tych czynności.
W przypadku substancji psychoaktywnych oraz niektórych zachowań (np. hazardu, gier komputerowych, korzystania z mediów społecznościowych) dochodzi do nadmiernej stymulacji układu nagrody. Powtarzające się nadmierne uwalnianie dopaminy prowadzi do neuroadaptacji – organizm zmniejsza liczbę receptorów dopaminowych lub obniża ich czułość, co sprawia, że jednostka potrzebuje coraz silniejszych bodźców, aby osiągnąć ten sam poziom satysfakcji. To kluczowy element prowadzący do uzależnienia.
Uzależnienie obejmuje trzy podstawowe fazy:
- Faza eksperymentalna – jednostka po raz pierwszy doświadcza działania substancji lub zachowania wywołującego intensywną przyjemność – te pieski w filmikach w internecie są takie zabawne!
- Faza przyzwyczajenia – regularne powtarzanie czynności prowadzi do zmian w układzie nagrody, wzrasta tolerancja, a osoba stopniowo traci kontrolę nad częstotliwością korzystania – bo przecież codziennie pojawiają się nowe filmiki, z jeszcze śmieszniejszymi pieskami.
- Faza kompulsywnego uzależnienia – czynność lub substancja stają się niezbędnym elementem życia, a ich brak wywołuje objawy odstawienne, takie jak niepokój, drażliwość czy depresja – bo jest mi smutno kiedy nie ogądam filmów ze śmiesznymi pieskami.
Dodatkowo, w uzależnieniach istotną rolę odgrywa kora przedczołowa – obszar mózgu odpowiedzialny za kontrolę impulsów i podejmowanie decyzji. Długotrwałe narażenie na uzależniające bodźce osłabia jej funkcję, co skutkuje trudnościami w samokontroli i zwiększoną podatnością na kompulsywne zachowania.
Uzależnienia można podzielić na dwa główne typy:
- Uzależnienia chemiczne – związane z przyjmowaniem substancji psychoaktywnych, takich jak alkohol, nikotyna, narkotyki czy leki.
- Uzależnienia behawioralne – dotyczące zachowań, np. hazardu, jedzenia, zakupów, korzystania z internetu i technologii.
Badania neurobiologiczne wskazują, że uzależnienie wpływa nie tylko na układ nagrody, ale także na inne obszary mózgu, w tym na układ limbiczny (emocje) oraz hipokamp (pamięć i uczenie się). Oznacza to, że mechanizmy uzależnień mają wpływ na całokształt funkcjonowania psychicznego i społecznego jednostki.
Konieczność profilaktyki uzależnień i rola SensoLyke
Profilaktyka uzależnień, zwłaszcza w młodym wieku, jest niezwykle istotna w zapobieganiu rozwojowi patologicznych nawyków związanych z nadmiernym korzystaniem z technologii. Programy, które angażują dzieci w zdrowe, aktywne formy spędzania czasu, są kluczowe dla budowania u dzieci umiejętności radzenia sobie z emocjami, koncentracji i budowania trwałych relacji międzyludzkich.
SensoLyke stanowi idealne narzędzie profilaktyczne, które nie tylko oferuje alternatywę dla czasu spędzanego przed ekranem, ale również wspiera rozwój dzieci poprzez sensoryczne doświadczenia, rozwijając ich zdolności poznawcze i społeczne. Dzieci uczestniczące w programie uczą się kontrolować swoje impulsy, rozwijać empatię, a także radzić sobie z emocjami w zdrowy sposób. Tego rodzaju aktywności, które promują aktywność fizyczną i interakcje społeczne, stanowią skuteczną metodę w walce z uzależnieniami behawioralnymi i pomagają młodym ludziom unikać uzależnienia od technologii. SensoLyke dostarcza dzieciom narzędzi do budowania równowagi między światem cyfrowym a realnym, promując zdrowe nawyki w obszarze korzystania z technologii.