Jeśli tak, być może doświadczyłaś/eś syndromu oszusta – zjawiska, które dotyka wielu ambitnych i kompetentnych ludzi, niezależnie od ich doświadczenia czy umiejętności.

Czym jest syndrom oszusta?

Syndrom oszusta (ang. Impostor Syndrome) to psychologiczne zjawisko, w którym osoba pomimo obiektywnych dowodów na swoje kompetencje i sukcesy czuje, że nie jest ich warta. Towarzyszy temu lęk przed „zdemaskowaniem” i przekonanie, że inni przeceniają jej umiejętności. Osoba zmagająca się z tym syndromem może myśleć, że osiągnęła sukces tylko dzięki szczęściu, zbiegowi okoliczności lub pomocy innych, a nie dzięki własnym umiejętnościom i pracy. To uczucie często pojawia się nawet u osób, które są ekspertami w swojej dziedzinie i mają na swoim koncie liczne osiągnięcia.

Syndrom oszusta może objawiać się na różne sposoby, m.in. poprzez nieustanne umniejszanie swoich sukcesów, unikanie nowych wyzwań z obawy przed porażką, lęk przed oceną innych czy nadmierny perfekcjonizm. Osoby doświadczające tego syndromu często czują, że muszą stale udowadniać swoją wartość, a każdy błąd traktują jako dowód na swoją rzekomą niekompetencję.

Co ciekawe, syndrom oszusta często dotyka osoby ambitne, które osiągają sukcesy w nauce, pracy czy życiu zawodowym. Może pojawić się zarówno u studentów, jak i u doświadczonych profesjonalistów, a nawet u osób piastujących wysokie stanowiska czy prowadzących własne firmy. Pomimo różnic w doświadczeniu i umiejętnościach, wspólnym mianownikiem jest poczucie, że sukcesy nie są zasłużone i strach przed ich utratą.

Przyczyny syndromu oszusta

Choć nie ma jednej konkretnej przyczyny tego zjawiska, istnieje kilka czynników, które mogą się do niego przyczyniać:

• Perfekcjonizm – osoby dążące do doskonałości często nie potrafią zaakceptować własnych błędów i czują, że ich sukces nigdy nie jest wystarczający. Każde potknięcie traktują jako porażkę, zamiast jako część procesu uczenia się.
• Porównywanie się z innymi – media społecznościowe i otoczenie sprawiają, że łatwo zestawiamy swoje osiągnięcia z sukcesami innych, zapominając, że widzimy tylko ich najlepszą stronę. W efekcie możemy odczuwać, że nasze własne osiągnięcia są niewystarczające.
• Wysokie wymagania z dzieciństwa – osoby wychowane w środowisku, gdzie sukcesy były podstawą akceptacji, mogą czuć, że zawsze muszą udowadniać swoją wartość. Rodzicielskie oczekiwania dotyczące wyników w nauce czy kariery zawodowej mogą powodować, że dorosły człowiek nieustannie czuje presję i obawia się, że nie spełnia standardów.
• Nowe wyzwania i awanse – im większa odpowiedzialność, tym częściej pojawiają się wątpliwości, czy na pewno zasłużyliśmy na swoją pozycję. Wchodzenie w nowe role czy przejmowanie większych obowiązków może wywoływać lęk przed oceną i przekonanie, że sukces jest dziełem przypadku, a nie wynikiem umiejętności i pracy.
• Brak pozytywnej informacji zwrotnej – osoby, które nie otrzymują konstruktywnej pochwały za swoje osiągnięcia, mogą mieć trudności z docenieniem własnych sukcesów. W efekcie nie dostrzegają swoich kompetencji i umniejszają własnym dokonaniom.
• Kultura sukcesu i presja społeczna – żyjemy w czasach, w których osiągnięcia zawodowe i osobiste są często miarą wartości człowieka. Społeczne oczekiwania i przekonanie, że „trzeba być najlepszym”, mogą prowadzić do chronicznego poczucia, że nigdy nie jesteśmy wystarczająco dobrzy.

Jak radzić sobie z syndromem oszusta?

Jeśli rozpoznajesz u siebie syndrom oszusta, nie jesteś sam/a! Istnieje wiele sposobów, by skutecznie się z nim uporać i odzyskać wiarę w swoje możliwości.

Zrozumienie i rozpoznanie schematów myślowych
Przede wszystkim warto uświadomić sobie, że myśli o własnej niekompetencji są często nieprawdziwe i wynikają z naszych wewnętrznych przekonań, a nie z rzeczywistości. Za każdym razem, gdy poczujesz, że nie zasługujesz na swój sukces, zatrzymaj się i przeanalizuj, skąd wynika to uczucie.
Czy masz konkretne dowody na to, że osiągnęłaś/eś coś tylko dzięki szczęściu?
Zazwyczaj okazuje się, że to efekt ciężkiej pracy, doświadczenia i umiejętności…

Zapisuj swoje osiągnięcia
Prowadzenie dziennika sukcesów może pomóc Ci zauważyć, ile rzeczy osiągnęłaś/eś dzięki swojej pracy. Warto regularnie zapisywać zarówno duże, jak i małe osiągnięcia, a także pozytywne opinie, które otrzymujesz od innych. Dzięki temu, gdy znów zaczniesz wątpić w siebie, będziesz mieć namacalny dowód na swoje kompetencje.

Przestań się porównywać
Porównywanie się do innych często prowadzi do frustracji i obniżenia poczucia własnej wartości. Pamiętaj, że każdy ma swoją indywidualną ścieżkę rozwoju i często widzisz jedynie końcowy efekt czyjegoś sukcesu, nie znając jego drogi do tego miejsca. Zamiast skupiać się na innych, skoncentruj się na własnym postępie i na tym, co możesz zrobić, aby się rozwijać.

Zaakceptuj swoje błędy
Błędy i porażki są nieodłącznym elementem procesu nauki i rozwoju. Nikt nie jest nieomylny, a każda niepowodzenie daje szansę na zdobycie nowej wiedzy i doświadczenia. Zamiast traktować je jako dowód na swoją niekompetencję, postaraj się wyciągać z nich wnioski i widzieć je jako część drogi do sukcesu.

Syndrom oszusta to powszechne zjawisko, które może wpływać na nasze samopoczucie i rozwój zawodowy. Kluczem do jego pokonania jest świadome rozpoznanie go, zaakceptowanie swoich sukcesów i zmiana sposobu myślenia. Nie pozwól, by irracjonalne obawy powstrzymywały Cię przed cieszeniem się tym, co osiągnęłaś/eś. Pamiętaj – nie jesteś oszustem. Jesteś wartościową osobą, która swoją ciężką pracą zasłużyła na to, co osiągnęła!